مقایسه دو سقف تیردال و یوبوت در ادامه این مقاله، دلیل ارجحیتِ سقف یوبوت نسبت به تیردال در صنعت ساختمانی را آشکار می‌کند.
- در هر دو سیستم سقف یوبوت و سقف تیردال، توانایی اجرای سازه با دهانه بلند وجود دارد.
- قالب‌بندی سقف در سیستم یوبوت، همانند قالب‌بندی دال تخت است با این تفاوت که، در اجرای سقف یوبوت، تیرهای فرعی حذف میشود و در نتیجه، قالب‌بندی سقف یوبوت نسبت به سقف تیردال، هزینه بسیار کمتری برای پیمانکار دارد.
- به دلیل وجود تیرهای اصلی و فرعی آویزدار در سقف تیردال، علاوه بر افزایش حجم و هزینه قالب‌بندی، سرعت اجرا نیز کم بوده و اتمام پروژه به طول می‌انجامد، ضمن اینکه، بخش زیرین سقف تیر دال، حتما باید با استفاده از سقف کاذب پوشانده شود.
- از دیگر مزایای سقف یوبوت، ضخامت بتن بیشتری دارد و این باعث شده تا سقف در مقابل آتش مقاومتر باشد و در نتیجه، از انتشار آتش در کل ساختمان، جلوگیری شود.
- بعلت ساختار سقف یوبوت، بلوک‌های تو خالی در داخل بتن ایجاد میشود، این مسئله باعث بروز خاصیت عایق صوتی و حرارتی بسیار بالا در سقف ساختمان میشود.
مقایسه اجمالی سقف تیردال با سقف یوبوت
به عضوی از سازه که نسبت ضخامت آن به عرض و طول آن عضو بسیار کم باشد دال اطلاق میشود. بارهای وارد بر دال، می‌تواند با عملکرد خمشی به تکیه‌گاه منتقل شود. از نظر سازهای دال‌های بتن آرمه عناصر مطلوبی برای پوشش کف یا بام محسوب می‌شوند، به طوریکه در ساخت ساختمان‌های مسکونی، تجاری، اداری و پارکینگ تا عرشه پل‌ها و ساختمان‌های خاص، از دال‌های بتن آرمه به طور وسیع برای پوشش کف و سقف تیردال استفاده میشود.
دال‌ها ممکن است به صورت دال یکطرفه و یا دال دوطرفه در سیستم سقف تیردال وجود داشته باشند؛
دال یکطرفه، از نظر سازهای، مشابه یک تیر عریض است که با عملکرد در یک جهت و با تحمل لنگرهای خمشی، بار را به تکیه گاه‌های دو طرف خود منتقل می‌کند.
در مقابل یک دال دوطرفه، با عملکرد دال در دو جهت متعامد و با تشکیل لنگرهای خمشی قابل مقایسه در دو جهت، بارهای متعامد بر دال، به تکیه‌گاه‌ها منتقل میشود.
بسته به شرایط تکیه‌گاهی، انواع مختلفی از دال‌ها وجود دارد که عبارتند از: تیر-دال، دال تخت، دال قارچی و دال مشبک.
رایج‌ترین نوع دال، سیستم تیر-دال است که در سازه‌های بتنی استفاده میشود. در این سیستم، قالب‌بندی و بتن‌ریزی، تیرها و دال، همزمان صورت گرفته و سیستم یک پارچه‌ای تشکیل میشود و بار کف، از طریق دال به تیرهای پیرامون و از آن جا به ستون‌ها منتقل میشود.
نوع دیگر دال، دال تخت است، یک دال دوطرفه که با ضخامت ثابت، مستقیماً روی ستون‌ها بدون سرستون یا با سرستون قرار می‌گیرد و تیرها حذف می‌شوند. این دال برای پوشش کف در ساختمان‌های با بارهای سبک، نظیر آپارتمان‌های مسکونی، و با دهانه‌های 5/4 تا 6 متر مناسب و اقتصادی است. در این ساختمان‌ها، کف‌سازی، به سادگی روی دال انجام میشود و زیر دال، با پوشش مناسب، برای سقف فضای مورد استفاده، آماده میشود. در دال تخت، کنترل دهانه‌های کناری، ضخامت بیشتری را می‌طلبد؛ از این رو در دهانه‌های کناری از تیرهای لبه‌ای استفاده میشود.
اجزای تشکیل‌دهنده دال بتنی
دال تخت دارای اجزای اصلی به شرح زیر است:
- میلگردهای خمشی
- بتن
اجرای دال بتنی
مراحل اجرای یک دال تخت به شرح زیر است:
- حمل و انبار نمودن مصالح تشکیل دهنده ی سقف
- اجرای شمع گذاری و قالب بندی
- تعبیه فاصله دهنده ها (Spacers) یا لقمه ها بر روی قالب
- اجرای شبکه آرماتورهای تحتانی و فوقانی
- کنترل اجرا و آماده سازی برای بتن ریزی
- ساخت و انتقال بتن
- بتن ریزی
- پرداخت سطح بتن
- عمل آوری بتنی
قالب‌بندی دال بتنی
اجزای قالب سیستم سقف تیردال عبارتند از:
- صفحه رویه، که می‌تواند از الوارهای چوبی با ضخامت 15 تا 20 میلیمتر و یا ورق چند لایی و یا پانل‌های فلزی باشد.
- پشت بند، که صفحه رویه بر آن متکی است و باعث سختی صفحه رویه میشود.
- تیرک، که صفحه رویه و پشت‌بندها بر آن متکی است و بار وارده را به شمع‌ها و یا پایه‌های موقت انتقال می‌دهد.
- شمع‌ها، که بار کل مجموعه را به زمین منتقل می‌کند.
قالب‌های سقف، بنابر نیازهای سازندگان، به مرور زمان تکامل یافته و شکلی امروزی با سرعت نسبتا زیاد پیدا کرده‌اند، انواع مختلف این قالب‌ها عبارتند از:
- قالب‌های سنتی
- قالب‌های پانلی
- قالب‌های یکپارچه
- قالب‌های میزی
- قالب‌های تونلی
قالب‌های سنتی
سقف تیردال، که در حال حاضر نیز در حالات خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد، عبارت است از ساخت کلیه اجزای قالب به کمک الوارهای چوبی در محل اجرای پروژه. قالب چوبی، در واقع شکل منفی سیستم دال بر روی شمع‌ها متکی است و با صرف وقت قابل توجه، توسط استادکاران نجار(کفراژبند) ساخته میشود. بی‌شک، عیب بزرگ این سیستم، زمانبر بودن آن است که در پروژه‌های تولید انبوه، قابل پذیرش نیست.
شکل تکامل یافته‌ای از سیستم سنتی سقف تیردال، تعویض الوارهای چوبی صفحه رویه، با ورق‌های چند لایی است که در پوشش قالب، سرعت مناسبی ایجاد می‌کند.
قالب‌های پانلی
شیوه جدیدی که برای افزایش سرعت قالب‌بندی سقف ابداع شده، استفاده از پانل‌های پیش‌ساخته است. یک واحد پانل، در واقع صفحه رویه به علاوه پشت‌بندهای مربوط است که به صورت پیش‌ساخته در کارخانه ساخته میشود. همانند پانل دیوار، پانل سقف نیز می‌تواند به یکی از حالات زیر باشد:
- رویه چندلایی با کلاف و پشت‌بند چوبی
- رویه چندلایی با کلاف و پشت‌بند فلزی
- رویه فلزی با کلاف و پشت‌بندهای آلومینیومی
برای اجرا، تیرک‌ها و شمع‌ها در جای خود مستقر شده و پانل‌های پیش ساخته روی آن انداخته می‌شوند و توسط بست‌های مناسب به یکدیگر یکپارچه می‌شوند، به طوریکه درز بین دو پانل، کاملاً بسته و مهر گردد. اصولاً نکته مهم در قالب‌های پانلی، چه در دیوار و چه در سقف، درز بندی مناسب بین پانل‌ها است.
قالب‌های یکپارچه دال
برای انجام پروژه با سرعت بالا، در صورتی که ابعاد دال، به صورت تیپ بوده و جرثقیل برای حمل قطعات سنگین مهیا باشد، از قالب‌هایی که یک چشمه دال را به صورت یکپارچه قالب‌بندی می‌کند، استفاده میشود و باید به تکیه‌گاه‌های قالب‌های یکپارچه، که بر روی دیوار نصب شده است، توجه داشت.
قالب‌های میزی
یکپارچه‌ترین و در نتیجه سریعترین سیستم قالب‌بندی سیستم سقف تیردال، قالب‌های میزی است. در قالب میزی، اجزای مختلف قالب، شامل رویه، پشت‌بند تیرک و پایه، یکپارچه بوده و حمل و نقل و نصب انجام میشود. این سیستم، سریعترین سیستم قالب‌بندی سقف است و در انبوه‌سازی‌ها از آن استفاده میشود. حمل و نقل این قالب‌ها توسط جرثقیل برجی(تاورکرین) را اصطلاحاً پرواز قالب‌ها می‌گویند.
قالب‌های تونلی
از اشکال نوین قالب‌های سقف، قالب‌های تونلی است. در این سیستم قالب بندی، قالب دیوار و سقف، یکپارچه است و پس از نصب قالب در محل خود، آرماتوربندی و بتن‌ریزی دیوار و سقف به صورت یکپارچه انجام میشود.
با توجه به همزمانی اجرای دیوار و سقف، سرعت این قالب‌ها نسبت به قالب‌های میزی بیشتر است، لیکن قالب برداری آن، نیاز به زمان بیشتری دارد و نسبت به قالب‌های میزی بیشتر است، لیکن قالب برداری آن، نیاز به زمان بیشتری دارد و نسبت به قالب‌های میزی، دارای محدویت اجرایی است.
نحوه ایجاد بازشو، کف سازی و پوشش سقف جهت عبور تاسیسات
در نواحی مشترک بین دو نوار ستونی متقاطع دال در سقف تیردال، فقط بازشوهایی به ابعاد یک هشتم عرض نوار در هر جهت، قابل پیش‌بینی است. در نواحی مشترک، بین یک نوار ستونی و یک نوار میانی متقاطع دال، فقط بازشوهایی با ابعاد کمتر از یک چهارم عرض نوار می‌توان پیش بینی کرد. در نواحی بین دو نوار میانی متقاطع، هر بازشویی با هر اندازه‌ای می‌توان پیش‌بینی کرد.
برای عبور تاسیسات از کف، چنانچه از سقف کاذب استفاده نشود، با پوکه‌ریزی بر روی کف، به ضخامت مناسب، فضای کافی برای لوله‌های تاسیساتی ایجاد میشود. با این روش وزن مرده سقف، به میزان قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند، با این وجود به دلیل سطح کاملا صاف زیر سقف، می‌توان به جای پرداخت با گچ و خاک و سفیدکاری، از رنگ استفاده کرد.
روش دیگر، اجرای سقف کاذب است؛ اجرای سقف کاذب در سقف‌های دال بتنی نسبت به سایر سیستم‌های سقف مشکل‌تر است. یک روش اجرایی برای این منظور، تعبیه آویزها و عبور آنها از قالب کف، قبل از بتن‌ریزی است.
در روش دیگر، با استفاده از تفنگ‌های مخصوص، میلگرد آویز را در درون دال شلیک می‌کنند. در بعضی از سیستم‌های جدید سقف کاذب، اتصالات خاصی وجود دارد که به زیر سقف پیچ شده و نقش آویز را بازی می‌کند. پس از نصب آویزها، عملیات اجرا و نصب شاسی فلزی جهت تعبیه پوشش‌های سقف کاذب آغاز میشود. لوله‌های تاسیسات و برق در فضای بین سقف کاذب و سقف سازهای، عبور داده می‌شوند. ارتفاع آویزها معمولاً بین 8 تا 15 سانتیمتر انتخاب میشود. با اجرای سقف کاذب، پوکه‌ریزی کف به مقدار قابل ملاحظه‌ای کاسته شده و وزن مرده سقف، کاهش می‌یابد.
برآورد بهای تمام شده انجام پروژه تیردال
مقدار مصالح مصرفی در سازه به عواملی همچون منطقه لرزه‌خیزی، تعداد طبقات، میزان کفایت دیوارهای برشی، نظم پلان، کاربری، نوع سیستم باربر جانبی و… بستگی دارد. بهای حدودی مصالح مصرفی در سازه‌های با سیستم سقف تیردال، به قرار زیر است، این مقادیر، متوسط نتایج به دست آمده برای پروژه‌های اجرا شده است.
تیردال، جز انتخاب‌های متداول، اما قدیمی در صنعت ساختمان‌سازی است و امروز، انتخاب‌های نوین‌تری وجود دارد، که جایگزین مقرون به صرفه تری برای این سیستم سقف به حساب می‌آیند.
سقف وافل و سقف یوبوت، دو سیستم سقف جایگزین هستند که در این سالها بخاطر مزیت‌های چشمگیرشان، تیردال را به الویت‌های پایینتر کارفرمایان و پیمانکاران بدل کرده است.
